saving bank account आजच्या काळात बँक खाते असणे आवश्यक असले तरी, अनेक खातेदारांना त्यांच्या बचत खात्यात किमान शिल्लक (Minimum Balance) ठेवणे बंधनकारक असते याची कल्पना नसते. या नियमाचे पालन न केल्यास बँका दंड आकारतात, ज्यामुळे वर्षाकाठी हजारो रुपयांचे नुकसान होऊ शकते.
किमान शिल्लक का आवश्यक आहे?
बँका किमान शिल्लक राखण्याची अट अनेक कारणांसाठी ठेवतात. या रकमेचा वापर बँक विविध आर्थिक व्यवहार करण्यासाठी आणि कर्ज देण्यासाठी करतात. जेव्हा खातेदार किमान शिल्लक राखत नाही, तेव्हा बँकेच्या तरलतेवर परिणाम होतो. त्यामुळे, बँका या नियमाचे पालन काटेकोरपणे होणे अपेक्षित करतात.
किमान शिल्लक न राखल्यास होणारे परिणाम (नॉन-मेंटेनन्स शुल्क)
किमान शिल्लक न ठेवल्यास बँका दरमहा नॉन-मेंटेनन्स शुल्क (Non-maintenance Charges) आकारतात. हे शुल्क साधारणपणे ₹100 ते ₹750 पर्यंत असू शकते, जे बँकेनुसार आणि शिल्लक रकमेतील कमतरतेनुसार बदलते. यामुळे वर्षाभरात मोठी रक्कम दंडापोटी जाऊ शकते, ज्यामुळे खातेदारांवर आर्थिक भार पडतो.
प्रमुख बँकांची किमान शिल्लक धोरणे
स्टेट बँक ऑफ इंडिया (SBI): भारतातील सर्वात मोठ्या सरकारी बँकेमध्ये शाखांच्या प्रकारानुसार किमान शिल्लक बदलते.
मेट्रो आणि शहरी भागांसाठी: ₹3,000 मासिक सरासरी शिल्लक.
निम-शहरी भागांसाठी: ₹2,000 मासिक सरासरी शिल्लक.
ग्रामीण भागांसाठी: ₹1,000 मासिक सरासरी शिल्लक.
पंजाब नॅशनल बँक (PNB): पीएनबीमध्येही भौगोलिक स्थानानुसार किमान शिल्लकीची आवश्यकता वेगळी आहे.
शहरी, निम-शहरी आणि मेट्रो भागांसाठी: ₹2,000 मासिक सरासरी शिल्लक.
ग्रामीण भागांसाठी: ₹1,000 मासिक सरासरी शिल्लक.
HDFC बँक: खाजगी क्षेत्रातील या प्रमुख बँकेची किमान शिल्लक आवश्यकता जास्त आहे.
शहरी आणि मेट्रो भागांसाठी: ₹10,000.
निम-शहरी भागांसाठी: ₹2,500.
ग्रामीण भागांसाठी: ₹5,000.
ICICI बँक: आयसीआयसीआय बँकेचे धोरण एचडीएफसी बँकेसारखेच आहे.
मेट्रो आणि शहरी शाखांसाठी: ₹10,000.
निम-शहरी भागांसाठी: ₹5,000.
ग्रामीण भागांसाठी: ₹2,000.
काही विशिष्ट प्रकारच्या ग्रामीण खात्यांसाठी ₹1,000 ची सुविधा देखील उपलब्ध आहे.
इंडसइंड बँक: इंडसइंड बँकेने आपल्या शाखांचे ‘A’, ‘B’ आणि ‘K’ असे वर्गीकरण केले आहे.
A आणि B श्रेणीतील शाखांसाठी: ₹10,000.
K श्रेणीतील शाखांसाठी: ₹5,000.
येस बँक: येस बँकेच्या सर्व बचत खातेदारांना ₹10,000 किमान शिल्लक ठेवणे आवश्यक आहे. या नियमाचे उल्लंघन केल्यास दरमहा ₹500 पर्यंत दंड आकारला जातो.
कोटक महिंद्रा बँक: कोटक महिंद्रा बँकेतील ‘एज सेव्हिंग्ज खाते’ (Edge Savings Account) साठी ₹10,000 किमान शिल्लक आवश्यक आहे. मात्र, त्यांचे कोटक 811 डिजिटल बचत खाते (Kotak 811 Digital Savings Account) पूर्णपणे शुल्कमुक्त असून त्यासाठी कोणतीही किमान शिल्लक आवश्यकता नाही.
किमान शिल्लक राखणे शक्य नसल्यास काय करावे?
जर तुम्हाला तुमच्या खात्यामध्ये किमान शिल्लक राखणे कठीण वाटत असेल, तर तुम्ही पुढील पर्याय विचारात घेऊ शकता:
झिरो बॅलेन्स खाते (Zero Balance Account): अनेक बँका झिरो बॅलेन्स बचत खाते ऑफर करतात, ज्यात किमान शिल्लक ठेवण्याची अट नसते.
प्राथमिक कृषी पतसंस्था (Primary Agricultural Credit Societies): ग्रामीण भागातील लोकांसाठी येथे कमी आवश्यकता असते.
पोस्ट ऑफिस बचत खाते (Post Office Savings Account): इंडिया पोस्टचे बचत खाते एक चांगला आणि सुरक्षित पर्याय आहे.
पेमेंट बँक (Payment Bank): पेटीएम (Paytm), एअरटेल (Airtel) यांसारख्या पेमेंट बँकांमध्ये किमान शिल्लक ठेवण्याची आवश्यकता नसते.
महत्त्वाचे सल्ले
बचत खाते निवडताना फक्त किमान शिल्लकच नव्हे, तर एटीएम शुल्क (ATM Charges), ऑनलाइन व्यवहार शुल्क (Online Transaction Charges), चेकबुक शुल्क (Chequebook Charges) इत्यादी इतर सुविधा आणि संबंधित शुल्कांचा देखील विचार करा. तुमच्या आर्थिक परिस्थितीनुसार योग्य प्रकारचे खाते निवडा.
तुमच्या नियमित खर्चासाठी लागणाऱ्या पैशांव्यतिरिक्त काही अतिरिक्त रक्कम नेहमी खात्यात ठेवा, जेणेकरून अनपेक्षित खर्चाच्या वेळी किमान शिल्लक कमी होणार नाही. मोबाइल बँकिंगचा वापर करून नियमितपणे तुमच्या खात्याची शिल्लक तपासत रहा.
वरील माहिती इंटरनेटवर उपलब्ध स्रोतांवरून संकलित केलेली आहे. या माहितीच्या अचूकतेची आम्ही 100% हमी देत नाही. कोणतीही कारवाई करण्यापूर्वी, कृपया संबंधित बँकेशी थेट संपर्क साधून नवीनतम आणि अचूक माहितीची पुष्टी करून घ्या. बँकांची धोरणे वेळोवेळी बदलू शकतात, त्यामुळे अधिकृत स्रोतांचा संदर्भ घेणे नेहमीच महत्त्वाचे आहे.